اقتصاد ترکیه، به لطف اجرایی‌شدن فرآیند آزادسازی اقتصادی از سال 1980، به نرخ رشد بسیار بالایی دست یافته است. یکی از مهم ترین نقاط عطف این فرآیند، عضویت ترکیه در سازمان تجارت جهانی (WTO) در سال ۱۹۹۵ است. پس از آن، ترکیه در تاریخ ۱ ژانویه‌ی ۱۹۹۶ مذاکرات خود با اتحادیه‌ی اروپا را نیز به نتیجه رساند و به اتحادیه‌ی گمرکی پیوست. در پی این موفقیت‌ها در عرصه‌ی بین‌المللی، تجارت خارجی ترکیه، هم از نظر صادرات و هم از نظر واردات، رشد سریعی را تجربه کرد. تغییرات قابل‌توجهی در ساختار کالاهای صادراتی قابل مشاهده است، که به جایگزین‌شدن محصولات صنعتی بجای محصولات کشاورزی کمک کرده است.
خلاصه آمار تجارت خارجی ترکیه
|
میلیارد دلار آمریکا |
||||||||
|
سال |
2010 |
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
|
صادرات (FOB) |
113.883 |
134.907 |
152.462 |
151.803 |
157.610 |
143.839 |
142.530 |
156.993 |
|
واردات (CIF) |
185.544 |
240.842 |
236.545 |
251.661 |
242.177 |
207.234 |
198.618 |
233.800 |
|
حجم تجارت |
299.427 |
375.749 |
389.007 |
403.464 |
399.787 |
351.073 |
341.148 |
390.793 |
|
تراز تجاری |
-71.661 |
105.935 |
-84.083 |
-99.859 |
-84.567 |
-63.395 |
-56.089 |
-76.807 |
منبع: مرکز آمار ترکیه (TÜİK)
صادرات
در راستای سیاست‌های اجرایی شده از سال ۱۹۸۰ در قالب مدل توسعه‌ی مبتنی بر صادرات، اهمیت صادرات در ترکیه هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی، بسیار افزایش یافته است.
بویژه در بازه‌ی زمانی سال ۱۹۸۰ تا اوساط دهه‌ی ۱۹۹۰ میلادی، تحولات و پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه‌ی افزایش سهم محصولات صنعتی پرزحمت (مانند محصولات منسوجات و پوشاک، آهن و فولاد و تولید مواد غذایی) در بازار مشاهده شده است.
در سال ۱۹۹۶، با امضای توافق‌نامه با اتحادیه‌ی اروپا در زمینه‌ی پیوستن ترکیه به اتحادیه‌ی گمرکی، صادرات ترکیه وارد مرحله‌ی جدید از تحول ساختاری شد. تحولات سال‌های اخیر نشان می‌دهد که میزان تولید و صادرات در حوزه‌هایی که نیاز به تکنولوژی پیشرفته دارند (مانند تولید ماشین‌آلات و تجهیزات الکتریکی/الکترونیکی و تولید اتوموبیل) بطور قابل‌توجهی افزایش یافته است. اگر از این منظر به قضیه بنگریم، سهم تولید محصولات صنعتی در بازار صادرات ترکیه نیز افزایش یافته است.
محصولاتی که بیشترین صادرات را در سال ۲۰۱۷ داشته‌اند:
|
ردیف |
گروه محصول |
میلیارد دلار آمریکا |
سهم از کل صادرات (٪) |
|
1 |
وسایل نقلیه (به استثنای واگن‌های قطار و ترامواها)، قطعات و تجهیزات آن‌ها |
23,940 |
15,3 |
|
2 |
بویلرها، ماشین‌آلات، ابزار و دستگاه‌های مکانیکی؛ قطعات آن‌ها |
13,825 |
8,8 |
|
3 |
سنگ‌های گرانبها، فلزات گرانبها و مروارید و محصولات مرتبط با آن‌ها |
10,879 |
6,9 |
|
4 |
محصولات بافنتنی و قلاب‌دوزی و کالاهای مرتبط با آن |
8,840 |
5,6 |
|
5 |
آهن و فولاد |
8,230 |
5,2 |
|
6 |
ماشین‌آلات و دستگاه‌ّ‌های الکتریکی؛ قطعات آن‌ها |
8,090 |
5,2 |
|
7 |
محصولات نبافته و غیرقلاب‌دوزی و کالاهای مرتبط با آن |
5,948 |
3,8 |
|
8 |
محصولات آهن و فولاد |
5,599 |
3,6 |
|
9 |
پلاستیک و محصولات پلاستیکی |
5,474 |
3,5 |
|
10 |
سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی، و محصولات بدست‌آمده از تقطیر آن‌ها |
4,327 |
2,8 |
منبع: مرکز آمار ترکیه (TÜİK)
بازاهای اصلی صادرات در سال ۲۰۱۷:
|
بازارها |
میلیارد دلار آمریکا |
سهم (٪) |
|
الف) اتحادیه‌ی اروپا |
73,906 |
47,1 |
|
ب) منطقه‌های آزاد ترکیه |
1,995 |
1,3 |
|
ج) سایر کشورها |
81,092 |
51,7 |
|
۱. سایر کشورهای اروپایی |
9,805 |
6,2 |
|
۲. کشورهای شمال آفریقا |
7,525 |
4,8 |
|
۳. سایر کشورهای آفریقایی |
4,149 |
2,6 |
|
۴.کشورهای آمریکای شمالی |
9,700 |
6,2 |
|
۵.کشورهای آمریکای مرکزی و کارائیب |
1,171 |
0,7 |
|
۶.کشورهای آمریکای جنوبی |
1,295 |
0,8 |
|
۷. کشورهای خاور نزدیک و خاور میانه |
35,334 |
22,5 |
|
۸. سایر کشورهای آسیایی |
11,271 |
7,2 |
|
۹. استرالیا و نیوزلند |
0,648 |
0,4 |
|
۱۰.سایر کشورها |
0,192 |
0,1 |
منبع: مرکز آمار ترکیه (TÜİK)
واردات
سیستم وارداتی ترکیه، چه از نظر تطابق کامل با اتحادیه‌ی گمرکی، و چه از نظر پایبندی به تعهدات ناشی از عضویت در سازمان تجارت جهانی و تدوام روابط موجود با انجمن تجارت آزاد اروپا (EFTA)، بر فرآیند در حال اجرای «آزادسازی اقتصادی» تأکید دارد. ترکیه در راستای انطباق با تعرفه‌های گمرکی مشترک، توجه خود را بصورت ویژه به فعالیت‌‌های مرتبط با کاهش نرخ‌های گمرکی معطوف کرده است. با تحقق تغییرات لازم در سیستم وارداتی ترکیه، این کشور از تاریخ ۱ ژانویه‌ی ۱۹۹۶ به اتحادیه‌ی گمرکی اروپا پیوست.
اهداف اصلی تعیین‌شده برای سیستم واردات ترکیه از سال ۱۹۸۰ تا کنون، به شرح زیر هستند:
عضویت ترکیه در سازمان‌های بین‌المللی تجارت
ترکیه از سال ۱۹۹۵ در سازمان تجارت جهانی (WTO) عضو است. علاوه بر این، عضویت و مشارکت ترکیه در سازمان همکاری اقتصادی (ECO)، کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد – UNCTAD)، سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه (BSEC)، سازمان جهانی گمرک (WCO)، اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC)، گروه هشت کشور اسلامی در حال توسعه (D-8) و ...، کاملاً نشان‌دهنده‌ی ثبات ترکیه در تبعیت از هنجارهای تجاری منطقه‌ای و بین‌المللی است.
ترکیه علاوه بر توافقنامه‌ی اتحادیه‌ی گمرکی با اتحادیه‌ی اروپا، با کشورهای آلبانی، بوسنی و هرزگوین، جزایر فارو*، مراکش، فلسطین، غنا*، کره جنوبی، گرجستان، اسرائیل، سوئیس و لیختن‌اشتاین، ایسلند، مونته نگرو، کوزوو*، لبنان*، مقدونیه، مالزی، مصر، مولداوی*، موریس، نروژ، صربستان، سنگاپور*، سوریه (به حالت تعلیق در آمده است)، شیلی، تونس و اردن نیز توافقنامه‌ی تجارت آزاد امضا کرده است.
* در مرحله‌ی تایید قرار دارند
