İran Dış Ticaret Politikası

İran’da ihracat ve ithalat yapmak isteyen bir firmanın üyesi olduğu Ticaret, Sanayi ve Madencilik Odası tarafından adına düzenlenmiş bir ‘Kart-ı Bazargani’ belgesine (ithalat-ihracat yetki belgesi) sahip olması gerekmektedir. Yeni uygulamada, ithalatçı firmanın sahibi olduğu söz konusu belgeyi kullanarak ve sadece şirket kuruluş sözleşmesinde yazan faaliyetlerle sınırlı olarak ithalat yapmasına müsaade edilmektedir.

Kart-ı Bazargani ile birlikte yapacağı ithalat işlemi için (ihracatçıdan) ilgili proforma faturayı (yada sözleşme veya benzeri destekleyici bazı ticari evrakları) temin eden İranlı firmanın İran Sanayi, Maden ve Ticaret Bakanlığı’nın online-sistemi üzerinden sipariş kaydını açtırması gerekmektedir. İthalat için sipariş kaydı açma işlemine “sabte-sefareş/kayıt işlemi’’ denilmektedir. İranlı ithalatçı firma, sabte sefareş için proforma ya da satış sözleşmesi üzerinde belirtilen ithalat tutarı üzerinden belirli bir oranda işlem komisyonu ödemektedir.

Iran Hükümetinin 31.01.2018 tarihli yeni Tebliği uyarınca, İranlı ithalatçı firmalar; Güney Kore, Çin, Hindistan ve Türkiye’den yapacakları ithalat işlemlerinde bankacılık sistemi dışında ödeme yapamamaktadırlar. Bu bağlamda, İranlı ithalatçı firma, para transferini yapacağı bankayı bakanlığın online-kayıt sistemi üzerinden seçmek zorundadır. Döviz büroları (sarrafi) kanalıyla ödeme seçeneği ise, sarrafinin havale/transfer işlemini İran Merkez Bankası’nın belirlediği yine İranlı bankalar üzerinden gerçekleştirmesi halinde mümkün olabilmektedir.

Kayıt işlemi ve aracı banka tespit sürecinin tamamlanmasını müteakip mal/hizmet ithalata hazır duruma gelmektedir. Sabte sefareş işlemi tamamlanan ve ödemesi İranlı bankalar üzerinden yapılacak olan ithalatın bedeli, seçilen banka tarafından geçerli kurlar üzerinden döviz tahsisi yapılmasını teminen, merkez bankası sistemine girilmektedir.

Banka, ithalat işlemiyle ilgili tüm izin ve prosedürlere yönelik belgelerin tamamlanmış olması halinde, ürün bedelini transfer edebilmektedir. İthalatçı firma, gümrük beyannamesi ve aracı banka onayını gümrük işlemlerinin tamamlanmasını teminen, gümrük sürecini takip edecek yetkililere (gümrük muamelecisine) teslim etmektedir.

Ürünün içeriği ve nakliye türüne göre, çeşitli gümrük harç ve vergileri ile birlikte diğer bazı ücret ve harçlar da ortaya çıkabilmektedir. Dolayısıyla gümrük muamelecisi vergi, harç ve ücretlerin ödemelerini dikkatli şekilde takip etmesi gerekmektedir. Tüm vergi ve ücretleri ödenen mallar, gümrük sahasında ithalatçı tarafından çekilebilmektedir.

İthalatçının, gümrük evrakının bir nüshası olan ve “Barge Sabz / Yeşil Belge” olarak adlandırılan belgeyi mutlaka edinmesi ve bir nüshasını, işlemin sistemdeki kapamasının yapılabilmesini teminen üç ay içinde aracı bankaya vermesi gerekmektedir.

İthalat için gerekli başlıca belgeler şunlardır: Proforma fatura, ticari fatura, paketleme listesi, yükleme belgesi, sigorta poliçesi ve menşe belgesi. Duruma göre başka belgeler de (denetim belgesi, navlun faturası, ilgili kamu kuruluşundan alınması gereken izin belgesi, yerel ticaret odasından alınan adil fiyat belgesi) gerekebilmektedir. Ürünün çeşidine göre ilgili bakanlıktan da izin alınması gerekebilmektedir. Mesela tarım ürünlerinde İran Tarımsal Cihad Bakanlığı veya ilaçlarda İran Sağlık, Tedavi ve Tıp Eğitimi Bakanlığının onaylaması gerekmektedir. Ayrıca, Dış Ticaret Tekeli Kanununa (FTMA) göre, hükümet zaman zaman belli ürünlerin ihracatını veya ithalatını yasaklayabilmektedir. Sigara, tütün, puro, sigara kağıdı ve ipekböceği yumurtası ithalatı devletin tekelindedir. İsrail menşeli malların İran’a girişi yasaktır. Kısıtlamalar ve yasak listeleri ile ilgili ayrıntılı bilgiler Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığının sitesinde güncel olarak yer almaktadır.

İthalatçının diğer yükümlülükleri şunlardır: Ürünlerin tedariki için Ticaret Bakanlığı nezdinde bir şube veya ajans tescili yaptırmak, satış sonrası hizmeti vermek, müşteriye ürünle birlikte Farsça kullanma kılavuzu, garanti belgesi, uzun ömürlü ürünler için satış sonrası hizmet belgesi vermek ve ürünlerini, özellikle firmanın kayıt numarası, ürünün özellikleri, seri numarası ve hologramı olacak şekilde paketleyerek satışa sunulması gerekmektedir.

Ayrıntılı Bilgi İçin: Türkiye Ticaret Bakanlığı İran

İran Gümrük Vergileri

İran’ın son yıllarda izlediği dışa açılma politikaları ve (1996 yılı Haziran ayında üyelik başvurusunu yaptığı) Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) üyelik hedefi doğrultusunda birçok ürünün ithalatında uygulanan tarife dışı engeller kaldırılmış ve birçok yasaklı ürünün ithalatına izin verilmiştir.  Yabancı yatırımlarda kullanmak amacıyla ithal edilen sermaye malları ve hammaddeler ile ilaçlar, buğday ve diğer stratejik ürünler vergiden muaftır. Ancak birçok ürünün ithalatında gümrük vergisine ek olarak yerel vergiler uygulanmaktadır. İran üzerinden gerçekleştirilecek transit ticarete konu olan mallar, İran’da işlem görmediği takdirde gümrük vergisinden muaftır. (Daha ayrıntılı bilgi için T.C. Ticaret Bakanlığı, ülkeler, İran kısmına başvurulabilir).