Tekstil Ürünleri İmalatı

İran'da tekstil üretiminin uzun bir tarihi geçmişi vardır. M.Ö. 10 bin yıllarına ait tekstil ürünleri kalıntılarına dair bulgular bulunmaktadır. İlk modern fabrikalar ise 1850'lerde kuruldu (Encyclopedia Iranica). İran’ın en önemli tekstil ürünleri el halısı, makine halısı ve iplik çeşitleridir. Son yıllarda İran’ın tekstil endüstrisi ciddi problemler yaşıyor. Hammadde eksikliği, verimsizlik, eski makinalar, uluslararası yaptırımlardan dolayı finansman ve bankacılık problemleri ve ülkeye kaçak olarak giren tekstil ürünleri sektörün önemli sorunları olarak gösterilmektedir. İran’da kullanılan giyimin %70’den fazlası kaçak yollarla ülkeye girdiği bazı raporlarda yer almaktadır. (Tahran Ticaret, Sanayi, Madencilik ve Tarım Odası, 2014). Gümrük verileri sektörün dış ticaret verilerini sağlıklı olarak vermek için yeterli değil. Gümrük dışında gerçekleşen kaçak ve yolcu beraberi eşya rakamları elde bulunmamakla beraber en büyük meblağı oluşturduğu söylenmektedir.  

İran’ın kayıtlara geçen tekstil ithalatı toplamda 1,5 milyar dolardır ve ithal kalemleri arasında en çok sentetik iplik ve lifler, pamuk, vatka, keçe ve mensucat yer almaktadır. Bu veriler, tekstil endüstrisinin en temel problemlerindn birinin hammadde eksikliği olduğunu göstermektedir.  

(İran Sanayi, Madencilik ve Ticaret Bakanlığı, 2017; İran Ticaret Geliştirme Kurumu, 2014; İran İstatistik Merkezi, 2016)

Halı

İran’da binden fazla makine halısı fabrikası yıllık 94 milyon metrekare halı üretmekte ve 34 bin kişi için iş sağlamaktadır. Makine halısı fabrikaları en çok İsfahan, Rezevi Horasan, Mazenderan, Merkezi ve Yezd’dedir. 2016 yılında 250 milyon dolar rakam ile makine halısı ihracatında İran dünyada 5’inci sırayı almıştır. İhracatta öne çıkan ülkeler Afganistan, Irak, Pakistan ve Türkmenistan’dır (İran Sanayi, Madencilik ve Ticaret Bakanlığı, 2018).

El halısı, İran’ın tarihi ve geleneksel üretimi içinde en önemli sektörlerden biridir. El halısı en çok Doğu Azerbaycan, Batı Azerbaycan, İsfahan, Kerman, Rezevi Horasan ve Yezd ostanlarında üretilmektedir. El halısı ihracatından yıllık 425 milyon dolar gelir elde edilmektedir. El halısı en çok ABD, Almanya, BAE, Lübnan ve Pakistan’a ihraç edilmektedir (United Nations Industrial Development Organization (UNIDO), 1999 ; İran Sanayi, Madencilik ve Ticaret Bakanlığı, 2018).

Kumaş

Yıllık 250 milyon metrekare kumaş en çok İsfahan, Tahran, Yezd, Doğu Azerbaycan, Rezevi Horasan ve Kazvin’de üretilmektedir. Kumaş ihracatı sadece 40 milyon dolar ve en çok Irak, Azerbaycan, Afganistan ve Türkmenistan gibi komşu ülkelere yapılmaktadır.  Resmi kayıtlara geçen kumaş ithalatı ise 620 milyon dolar olup en çok BAE, Türkiye, Çin, Hindistan ve Güney Kore’den yapılmaktadır. Kumaş ithalatının % 20’sini siyah çarşaf kumaşı oluşturmaktadır.

Giyim

İran’da yıllık yaklaşık 300 bin ton giyim üretilmektedir. Hazır giyim ana üretim merkezleri Tahran, Hamedan, Huzistan, Rezevi Horasan ve Gilan’dır. Giyim ihracatı yıllık 50 milyon dolar ve en çok Irak, Afganistan ve diğer komşu ülkelere yapılmaktadır. Resmi kayıtlara giren giyim ithalatı ise 60 milyon dolar ve en çok Çin, Türkiye, BAE ve Almanya’dan gerçekleşmektedir (İran Sanayi, Madencilik ve Ticaret Bakanlığı, 2018).

Elyaf

İran’ın tekstil endüstrisinin temel bir problemi hammadde eksikliğidir. Ülkenin pamuk ve sentetik lifler üretimi tekstil endüstrisinin ihtiyacını karşılayamıyor. Bu yüzden tekstil ithalatında ilk sıraları sentetik lifler ve pamuk almaktadır. 2017 yılında İran’ın pamuk üretimi sadece 161 bin tondur (İran Tarımsal Cihat Bakanlığı, 2016). Aynı yılda pamuk ithalatı 61 bin ton, elyaf çeşitleri ithalatı 240 bin ton ve iplik çeşitleri ithalatı 160 bin tondur (İran Tekstil Sanayicileri Derneği, 2016).

İran’ın tekstil ithalatı 1,5 milyar dolar ve en çok sentetik iplik ve lifler, pamuk, vatka, keçe ve mensucattan oluşmaktadır. İthalatta öne çıkan ülkeler Türkiye (%24), Çin (%22), BAE (%18), Almanya (%6), Hindistan (%6), Güney Kore (%5)'dir (İran Gümrük İdaresi, 2017).

Ayrıca, yıllık yaklaşık 90 milyon dolar boya (en çok Çin, Türkiye, BAE, Güney Kore ve Hindistan’dan) ve 300 milyon dolar tekstil makinaları (en çok İtalya, Çin ve Hindistan’dan) ithal edilmektedir (İran Tekstil Sanayicileri Derneği, 2016).

İran’ın tekstil ihracatı ağırlıklı olarak el ve makine halısına dayanmakta ve toplamda 1,1 milyar dolardır. İhracatın %70’ini el ve makine halıları ve %13’ünü sentetik iplik ve lifler oluşturmaktadır. Halı en çok Afganistan, ABD, Irak, Almanya, Pakistan ve Lübnan’a ihraç edilmektedir. Sentetik iplik ve lifler ise en çok Irak, Afganistan, Türkiye, Tacikistan ve Azerbaycan Cumhuriyetine ihraç ediliyor  (İran Tekstil Sanayicileri Derneği, 2016).

Deri ve Ayakkabı

İran’ın ilk modern deri fabrikası 1928 yılında Tebriz'de kuruldu. Daha sonra, benzer fabrikalar Hamedan (Hamedan), Tahran (Tahran), Meşhed (Rezevi Horasan), Kazvin (Kazvin) ve Babol’da (Mazenderan) açıldı (Encyclopedia Iranica).

Yıllık hafif deri üretimi yaklaşık 48 milyon ayak kare, ağır deri üretimi ise 60 milyon ayak karedir (square feet).  278 fabrika deri ve spor ayakkabısı imalatı yapmaktadır. Fabrikalar en çok Kum, Tahran, Doğu Azerbaycan, Rezevi Horasan ve Yezd ostanlarında bulunmaktadır. İran’ın yıllık ayakkabı üretimi yaklaşık 200 milyon çifttir (İran Ticaret Geliştirme Kurumu, 2017). Yıllık tüketimi ise 240 milyon çifttir (World Footwear, 2016). Ayakkabı ithalatı 28 milyon dolar ve en çok Çin, Türkiye ve BAE’dendir. Ayakkabı ihracatı ise 69 milyon dolar ve en çok Irak ve Afganistan’a olmaktadır.