İran’ın petrol ve doğalgaz hariç ihracatında petrokimya ürünleri ilk sıralarda yer almaktadır. Türkiye ile birlikte bazı Asya ülkeleri ana pazarlardır. İlaç endüstrisinde ülke ihtiyacı büyük oranda iç pazardan karşılanmaktadır. Kozmetik sektöründe bölgenin en önemli pazarı İran'dır.
Petrokimya
İran’ın petrokimya sektörü ülkenin büyük petrol ve gaz kaynaklarına bağlı olarak yatırım için büyük fırsatlar sunuyor. Ülkenin stratejik konumu bu sektörün gelişmesine pozitif katkı sunuyor. Devlete ait olan Ulusal Petrokimya Şirketi (NPC) dünyanın ve bölgenin en büyük petrokimya üreticilerden biridir ve dünya piyasanın yaklaşık % 5’ine hakimdir. Yabancı sermayeyi çekmek için, NPC tarafından iki petrokimya özel ekonomik bölgesi kurulmuştur: Mahşehr Petrokimya Özel Ekonomik Bölgesi ve Asaluye Pars Özel Ekonomik ve Enerji Bölgesi. Üçüncü özel ekonomik bölge Lavan adasında planlanmaktadır (İran Ulusal Petrokimya Şirketi, 2016).
.jpg)
İran’da 52 petrokimya fabrikası, 62 milyon tonluk üretim kapasitesine sahip ve yıllık 53 milyon ton üretim yapmaktadır. Öne çıkan ürünler polimer çeşitleri (polietilen, polipropilen, PVC), metanol, üre ve amonyaktır. Mahşehr (Huzistan) bölgesinde 20 fabrika, Asaluye (Buşehr) bölgesinde 14 fabrika ve ülkenin değişik bölgelerinde 18 petrokimya fabrikası vardır. Üretimin % 36’sı Mahşehr, % 45’i Asaluye ve %19’u diğer bölgelerde gerçekleşmektedir.
İran’ın petrol ve doğalgaz hariç ihracatının % 32’sini petrokimya sektörü oluşturmaktadır. Yıllık petrokimya ihracatı yaklaşık 21 milyon ton ve 11 milyar dolar değerindedir. İhracatta öne çıkan ülkeler Çin, Hindistan, Türkiye ve Japonya’dır (İran Ulusal Petrokimya Şirketi, 2016).
İlaç Endüstrisi
İran’da ilk modern ilaç fabrikası 1956 yılında kurulmuştur. Bugün İran da 96 ilaç fabrikası bulunmakta ve yıllık üretim kapasitesi 30 milyar adettir. Yıllık üretim değeri 2 milyar dolar civarındadır. İlaç fabrikaları en çok Tahran, Elburz, Gilan, Merkezi, Rezevi Horasan, Doğu Azerbaycan ve İsfahanda’dır. Bazı ünlü ilaç üreticileri Exir, Farabi, Doktor Abidi ve Ebu Reyhan şirketleridir. En büyük ilaç dağıtıcıları ise Daru Pakhsh, Jaberebne Hayyan, Tehran Shimi ve Farabi şirketleridir (İran Sanayi, Madencilik ve Ticaret Bakanlığı, 2013).
Yerel üretim, İran pazarının yaklaşık % 97'sini karşılarken diyabet, kanser gibi spesifik tedavi için gerektiren ilaçlar toplamda 1,2 milyar dolarlık bir maliyetle ithal edilmektedir. İran’ın ilaç ithalatında en çok pay alan ülkeler İsviçre (%21), Almanya (%13), Fransa (%11), BAE (%10), Danimarka (%9), Avusturya (%5), İtalya (%4), Türkiye (%4) ve ABD (%3)’dir. Ülkenin ilaç ihracatı ise 160 milyon dolardır ve öne çıkan ülkeler Afganistan, Suriye, Irak, Rusya ve Ukrayna’dır (İran Gümrük İdaresi, 2017).
Temizlik Ürünleri
Yıllık deterjan pudrası üretimi 635 bin ton, bulaşık deterjanı 250 bin ton, sabun üretimi 85 bin ton, şampuan üretimi 80 bin ton ve diş macunu üretimi 20 bin tondur. Sektörün bazı problemlerine rağmen (eski teknoloji, kalitesiz paketleme, finansman), ülkede bulunan 24 fabrika bütün deterjan pudrası ihtiyacını (460 bin ton) karşılamaktadır. Deterjan pudrası en çok Kazvin (%43) ve Tahran da (%27) üretilmektedir. Bazı ünlü markalar Toli Pers, Paksan, Pakşu, Behdad ve Paknam’dır (İran Sanayi, Madencilik ve Ticaret Bakanlığı, 2016).
Temizlik ürünleri ihracatı 90 milyon dolar ve ithalatı ise 100 milyon dolardır. İhracatta öne çıkan ülkeler Afganistan, Irak ve Orta Asya ülkeleridir. İthalatta öne çıkan ülkeler Türkiye ve Avrupa ülkeleridir (İran Ticaret Geliştirme Kurumu, 2014), (İran Gümrük İdaresi, 2017).
Kozmetik
İran Ortadoğu'nun en büyük kozmetik ve güzellik ürünleri pazarıdır. İran’da en çok Elburz, Kazvin, Kum ve Semnan da üretimi yapılan kozmetik ürünlerinin (güzellik, makyaj, cilt bakımı, saç ürünleri, tıraş ve banyo müstahzarları ve parfümler) ihracatı 21 milyon dolar ve ithalatı 258 milyon dolardır. İthalatta en çok BAE, Türkiye ve Avrupa ülkeleri pay alıyor (İran Gümrük İdaresi, 2017).
Boya, Reçine ve Yapıştırıcı
Boya üretiminde 465 fabrika yıllık 895 bin ton üretim kapasitesi ile faaliyet göstermektedir. En çok üretim yapılan fabrikalar Tahran, Kazvin, İsfahan, Rezevi Horasan ve Doğu Azerbaycan ostanlarında bulunmaktadır (İran Ticaret Geliştirme Kurumu, 2017). Boya üretiminde önemli bir madde reçinedir. 190 fabrika bu maddenin farklı çeşitlerini yıllık 550 bin tonluk bir miktarda üretmektedirler. Reçine üreten fabrikaların arasında Rezitan, Pars Eshen, Arya Rezin, Shimi Rezin ve Dorin Shimi vardır (İran Ticaret Geliştirme Kurumu, 2017).
İran’ın reçine ihracatı 5 milyon dolar, boya ihracatı 48 milyon dolar ve yapıştırıcı ihracatı 33 milyon dolar ve en çok komşu ülkeler Türkmenistan, Afganistan ve Irak’a yapılmaktadır. Reçine ithalatı ise 240 milyon dolar, boya ithalatı 53 milyon dolar ve yapıştırıcı ithalatı 60 milyon dolardır ve en çok Güney Kore, Çin ve Türkiye’den yapılmaktadır (İran Gümrük İdaresi, 2017).
