Gıda Sanayi

Gıda ürünleri imalatında İran, bitkisel yağlar dışında ülke ihtiyacını içeriden karşılama kapasitesine sahiptir. İç tüketim ihtiyacını

Gıda ürünleri imalatında İran, bitkisel yağlar dışında ülke ihtiyacını içeriden karşılama kapasitesine sahiptir. İç tüketim ihtiyacını karşıladıktan sonra komşu ülkeler başta olmak üzere ihracat yapmaktadır. Bazı hayvansal ürünlerin üretiminde dünyada önde gelen ülkeler arasında yer almaktadır.

Gıda sanayisinde en önemli sorunlar, paketleme ve markalaşma, soğuk zincir eksikliği, İranlı tüccarların vize zorlukları, finansmana erişim ve bazı alt sektörlerde hammadde eksikliği olarak sıralanabilir.

Süt Ürünleri

Süt ürünlerinin imalatında 600’den fazla fabrikada çeşitli ürünlerden (yoğurt, peynir, süt tozu, ayran, dondurma, bebek maması vb.) toplamda 5,5 milyon ton civarında üretim yapılmaktadır. Bu sektörün yıllık ihracatı yaklaşık 650 milyon dolar olup en çok Afganistan, Pakistan ve diğer komşu ülkelere ihracat yapılmaktadır. İthalatı ise 250 milyon dolardır ve en çok Avrupa ülkelerindendir (İran Sanayi, Madencilik ve Ticaret Bakanlığı, 2017), (İran Ticaret Geliştirme Kurumu, 2017).

Süt ürünleri imalatında öne çıkan ostanlar İsfahan, Doğu Azerbaycan, Tahran, Rezevi Horasan, Fars, Kazvin ve Mazenderan’dır. Bazı önemli fabrikalar ise Pegah, Kale, Dalahu, Pakban, Mihan, Pak ve Nestle İran’dır (İran Ticaret Geliştirme Kurumu, 2015).

Unlu Mamuller

14 milyon tonluk yıllık buğday üretimi gerçekleştiren İran, unlu mamuller imalatı için önemli bir potansiyele sahiptir.  Ülkede 450 un fabrikası yıllık 10 milyon ton un üretmektedir. Un üretiminde öne çıkan ostanlar Tahran, İsfahan ve Rezevi Horasan’dır. Yıllık un ihracatı 330 bin ton civarındadır ve yaklaşık 85 milyon dolar gelir sağlamaktadır. Ekmek, pasta ve kek gibi diğer mamullerin ihracat miktarı ise 110 bin ton ve değeri 260 milyon dolardır. Un ve unlu mamuller başta Irak, Afganistan ve Pakistan olmak üzere en çok komşu ülkelere, ihraç edilmektedir.

560 bin tonluk makarna üretimi ile İran dünyada 6’ncı sırada yer almaktadır. Makarna tüketiminde ise dünyada 9’uncu sırada yer almaktadır ve tüketim hacmi 360 bin tondur (IPO, 2014). İran’da 239 makarna fabrikası vardır ve en büyük makarna üreticileri Tak Makaron, Zar Makaron ve Mana’dır. Makarna üretiminde öne çıkan ostanlar Elburz ve İsfahan’dır. Üretilen makarnanın yaklaşık 40 bin tonu ihraç edilmektedir ve 46 milyon dolar ihracat geliri sağlamaktadır. İhracat yapılan başlıca ülkeler Afganistan ve Irak’tır. İthalat 800 bin dolar olup en çok İtalya ve Türkiye’den gerçekleştirilmektedir (İran Ticaret Geliştirme Kurumu, 2017), (İran Gümrük İdaresi, 2017).

Şeker

43 şeker fabrikasında yıllık 2 milyon ton üretim yapılmakta ve şeker üretiminde İran dünyada 20’nci sırada yer almaktadır. Üretim en çok Huzistan, İsfahan, Çaharmahal ve Bahtiyari ve Kermanşah ostanlarında yapılmaktadır. Üretilen şekerin % 55’i şeker pancarından ve % 45’i şeker kamışından elde edilmektedir. Toplam 43 fabrikadan 35’i şeker pancarını ve 8’i ise şeker kamışını hammadde olarak kullanmaktadır. Şeker kamışı sadece Huzistan’da yetişmekte (7,5 milyon ton), şeker pancarı ise en çok Batı Azerbaycan ve Rezevi Horasan’da yetişmektedir. Ülke şeker pancarı toplam üretimi 6 milyon tondur. Şeker üretimi iç tüketim ihtiyacının % 70’ini karşılamaktadır. Yıllık 850 bin ton şeker ithalatı en çok İsveç, İngiltere, Singapur ve Brezilya’dan yapılmaktadır (U.S. Department of Agriculture, 2018), (İran Şeker İmalatçıları Sendikası, 2017), (İran Tarımsal Cihat Bakanlığı, 2016).

Bitkisel Yağlar

Toplam 338 fabrikanın bulunduğu ülkede yıllık bitkisel yağlar üretimi yaklaşık 1,5 milyon tondur ve başlıca Tahran, Huzistan, Mazenderan ve Rezevi Horasan’da yapılmaktadır. Yağlı çekirdekliler üretimi, ülkenin yağ ihtiyacının sadece %12’sini karşılamaktadır (İran Merkez Bankası, 2016). Bu yüzden, yıllık yaklaşık 2,7 milyar dolarlık yağ küspesi, yağlı taneler (başlıca soya fasulyesi) ve bitkisel yağlar en çok İsviçre, Hollanda, Malezya, Singapur ve diğer ülkelerden ithal edilmektedir (İran Sanayi, Madencilik ve Ticaret Bakanlığı, 2017), (İran Gümrük İdaresi, 2017).

İşleme, Saklama ve İçecek İmalatı

Gıda işlenmesi ve saklanması, gıda sanayisinde önemli bir faaliyet alanıdır. Domates salçası üretimi kapasitesi 1,3 milyon tondur. Ülkenin bütün salça ihtiyacı karşılandıktan sonra üretilen salçanın 150 bin tonu Irak, Afganistan, Rusya ve diğer komşu ülkelere satılmakta ve yaklaşık 200 milyon dolar gelir sağlanmaktadır. Domates salçası üretiminde öne çıkan ostanlar Kazvin, Rezevi Horasan, Fars ve Kerman’dır. Meyve suyu ve konsantre imalatında yaklaşık 250 fabrika, başlıca Batı Azerbaycan, Tahran, Elburz, Doğu Azerbaycan ve Rezevi Horasan olmak üzere ülkenin değişik bölgelerine dağılmıştır. Bu alt sektörün yıllık ihracatı 100 bin ton civarındadır. Yaklaşık 150 milyon dolar tutarındaki bu ihracatta komşu ülkeler olan Türkiye, Irak ve Afganistan ilk sıralarda yer almaktadır. İran’ın meyve suyu ve konsantre ithalatı ise 15 bin tondur. 25 milyon dolar tutan bu ithalat en çok Tayland, Brezilya ve İspanya’dan olmaktadır. Komposto ve konserve üretimi toplam 560 fabrikada yıllık 700 milyon tondur ve en çok Tahran, Rezevi Horasan, Elburz, Fars ve Batı Azerbaycan’da yapılmaktadır. Yıllık ihracat miktarı yaklaşık 80 milyon tondur ve 250 milyon dolar değerindedir. Komposto ve konserve ihracatı en çok Irak ve Afganistan’a yapılmaktadır. Komposto ve konserve ithalatı ise yaklaşık 70 milyon dolardır ve başlıca olarak Hindistan, Çin, İspanya, Tayland ve Yunanistan’dan yapılmaktadır. Hamur mayası üretimi 23 bin tondur ve en çok Rezevi Horasan, Huzistan, Luristan ile Çaharmahal ve Bahtiyari ostanlarında üretilmektedir. Hamur mayası ihracatı 20 milyon dolardır ve en çok Afganistan, Suriye, Özbekistan, Tacikistan ve Lübnan’a yapılmaktadır. Maya ithalatı ise 1 milyon dolardır ve en çok İsviçre’den yapılmaktadır. Ülkede 80 hazır su fabrikası bulunmakta ve yıllık 180 milyon litre üretim yapılmaktadır. 15 milyon dolarlık su ihracatı başlıca Irak, Afganistan, Pakistan ve diğer komşu ülkelere yapılmaktadır. Su ithalatı ise 6 milyar dolardır ve başlıca Türkiye ve Avrupa ülkelerinden yapılmaktadır. Ayrıca yıllık yaklaşık 2,5 milyar şişe çeşitli alkolsüz içecek imalatı yapılmaktadır (İran Gümrük İdaresi, 2017).