İletişim ve Bilişim Teknolojileri

Güçlü bir bilimsel ve mühendislik geleneği ve dijital dünyaya katılmaya istekli genç nüfus olmasına rağmen İran, bilgi ve iletişim teknolojisinde olması gereken noktada değil. Benzer ülkeler ile karşılaştırıldığında 8 milyar dolarlık gelirle telekomünikasyon pazarı Türkiye'nin yarısı ve Meksika'nın üçte biri kadardır. Düşük fiyatlarına rağmen kişi başına düşen ortalama mobil veri tüketimi benzer ülkelere karşılaştırıldığında bu ülkelerin gerisinde kalmaktadır. Düşük internet hızı ve yasal kısıtlamalar bu durumun temel nedenleri arasındadır. 2017 yılında İran’ın BİT Gelişme Endeksi 5,58 ve dünyadaki sırası 81’dir. Türkiye 6,08 puan ile 67’nci sırayı almaktadır. İlk beş ülke şunlardır: İzlanda, Güney Kore, İsviçre, Danimarka ve İngiltere (Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU), 2017).

Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU), 2017

Satın alma gücü paritesine göre, İran sabit internette 140 ülkenin içinde en ucuz 19. sırayı alıyor ve mobil kullanıcı başına da ortalama geliri ayda sadece 3,70 dolar, yani Türkiye’den yaklaşık yüzde 60 daha düşük ve BAE’den yüzde 90 daha düşüktür. Kullanıcı başına ortalama gelirdeki azalma küresel bir trend olmasına rağmen, İran’daki maliyet düşüşü daha hızlı olmuştur (McKinsey Global Institue, 2016).

İran yerel müşterilere hizmet veren bir yazılım endüstrisine sahiptir ancak şu an için bilişim teknolojileri hizmetleri pazarı küçük ve oldukça yereldir. Büyük, yetenekli ve düşük maliyetli insan gücü potansiyeli olan İran, uygulama geliştirme, ağ hizmetleri ve diğer bilişim teknolojileri alanında outsourcing merkezi olma potansiyeline sahiptir (McKinsey Global Institue, 2016).

İletişim

Toplam 24 milyonu aşkın aileden yaklaşık % 99’u telefona,  % 57’si bilgisayara ve % 55’i internete sahiptir.

(İran İstatistik Merkezi, 2016)

Telefon

İran’da yaklaşık 30,9 milyon sabit telefon hattı ve 88,3 milyon aktif mobil hattı bulunmaktadır. Son on yılda sabit telefon kullanımında hafif bir yükseliş görünmekte ve kullanım oranı % 33’ten % 39’a çıkmıştır. Aynı on yıllık dönemde mobil telefon kullanım oranı % 39’dan %110’a yükselmiştir (İran Bilişim ve İletişim Teknolojileri Bakanlığı, 2018).

(İran Bilişim ve İletişim Teknolojileri Bakanlığı, 2018)

İran mobil telefon piyasasında üç firma yer almaktadır. Bu firmalardan Hamrahe Aval devlete, diğer iki firma ise özel sektöre aittir.

En çok aktif mobil hatlar Tahran (16,67 milyon), İsfahan (5,86 milyon), Rezevi Horasan (5,55 milyon), Fars (5,55 milyon) ve Huzistan (4,88 milyon) ostanlarında kullanılmaktadır (İran İstatistik Merkezi, 2016).

İnternet

İran 1993 yılında internete bağlandı ve son on yılda ülkenin uluslararası bant genişliği 6,05 Gbps’ten 1500 Gbps’ye çıkmıştır. İran’ın yurtiçi bant genişliği ise 31,8 Gbps’ten 6968 Gbps’ye çıkmıştır (İran Bilişim ve İletişim Teknolojileri Bakanlığı, 2018).

Hızlı sabit internet hatları (ADSL, fiber, …) %71’i evlerde,  %29’u ticari olmak üzere toplamda 9,40 milyondur. En çok hızlı sabit internet hatlarına sahip ostanlar: Tahran 2,37 milyon, İsfahan 0,83, Rezevi Horasan 0,72, Fars 0,60 ve Mazenderan 0,50 milyondur (İran İstatistik Merkezi, 2016).

Aynı yılda mobil interneti kullanan 28,90 milyon abone vardır. En çok mobil internet aboneleri şu ostanlardadır: Tahran 6,92 milyon, İsfahan 2, Fars 1,83, Huzistan 1,73, Rezevi Horasan 1,73 ve Mazenderan 1,24 milyon (İran İstatistik Merkezi, 2016).

Bilişim

İran’ın altıncı beş yıllık kalkınma planı, bilim ve teknoloji alanlarında ülkenin gelişmesine öncelik vermiştir. Bilgisayar bilimi ve bilgisayar mühendisliği alanında kayıtlı 180 bin öğrencinin bulunduğu İran’da yazılım sektörü için büyük bir potansiyel olmaktadır. İran’ın farklı ostanlarında, 44 adet bilim ve teknoloji parkı, 192 inkübatör ve 25 inovasyon merkezi Bilim, Araştırma ve Teknoloji Bakanlığı tarafından kurulmuştur. Bu merkezler arasında, 2050'den fazla çalışanı olan 200'den fazla şirkete ev sahipliği yapan Tahran'daki Pardis Teknoloji Parkı yer almaktadır. Bu park, bilişim teknolojileri, nanoteknoloji, biyoteknoloji, mekanik, otomasyon ve diğer sektörlerdeki şirketleri desteklemektedir (Pardis Teknoloji Parkı).

Yetenekli ve düşük maliyetli işgücüne sahip olan Tahran, bilişim teknolojileri için bir outsourcing merkezi olabilir. Beş eksenli (yetenekli işgücü, altyapı kalitesi, riskler, çevre, maliyet) olarak hazırlanan McKinsey'nin Konum Hazırlık Endeksi, şehirlerin outsourcing potansiyelini ölçerek Tahran'ı Kuala Lumpur ile eşit ve Bangalore ve Varşova'nın önünde tespit etmektedir (McKinsey Global Institue, 2016).

Bilişim teknolojileri sektörün büyümesi için İran'ın, düzenleyici reformlar, uluslararası şirketlerle daha yakın işbirliği ve yabancı yatırım getirebilme gibi çeşitli önlemlere odaklanması gerekecektir. Ayrıca, veri koruma ve telif hakkı korsanlığı ile ilgili yasaların uygulanması, siyasi ve ticari risklerin azaltılması, kaliteli altyapıya yatırım yapılmasının teşvik edilmesi ve ülke çapındaki geniş bant ağının yaygınlaştırılması dahil olmak üzere iş ortamının  iyileştirilmesi gerekmektedir (McKinsey Global Institue, 2016).

Online Hizmetler ve Satış

İran’da 12 bin online satış mağazası vardır (İran Cumhurbaşkanlığı Yönetim ve Planlama Kurumu, 2015). İranlı yazılım şirketleri, uluslararası yaptırımların yarattığı boşluğu değerlendirerek birçok uluslararası internet hizmetinin yerel versiyonlarını yarattı (McKinsey Global Institue, 2016).

Alexa’ya göre İran’da en çok ziyaret edilen web siteleri arasında online satış siteleri ilk sıraları almaktadır: Digikala, Divar, Bamilo, Digistyle, Modiseh, Esam, Zenbil, Shixon (Alexa).

Aparat, YouTube'a benzeyen bir İranlı video paylaşım hizmetidir. Alexa’nın sıralamasına göre Aparat İran’ın ilk ziyaret edilen web sitesidir. Bu sitenin aylık trafiği ayda 15 milyon saattir ve günlük dört milyondan fazla kullanıcısı sitede video izliyor. Aparat, 2014 yılında Filmio adında bir online film servisi de başlattı ve Filmio 1.000’den fazla İran filmleri, yabancı filmler, animasyon ve belgesel film seçeneklerini içeriyor (Aparat).

Snapp Şubat 2014'te piyasaya sürülen bir online taksi şirketidir. Kullanıcılar konumlarını ve hedeflerini belirterek telefon uygulaması aracılığıyla bir taksi isteyebilir. Yolculuğun ücreti önceden ayarlanmış ve müşteriye gösterilmektedir. Snapp, sabıka kaydı sorgulama, geçerli bir ehliyet ve sigorta göstererek sürücüleri seçiyor. Şu anda 28.000 sürücü ile Snapp Tahran, Kerec, Kum, İsfahan, Şiraz, Meşhed, Tebriz, Ahvaz ve Kerman'da faaliyet göstermektedir ve yeni şehirlere yayılması planlanıyor (Snapp).

Digikala Online pazarlara hakim olan en popüler internet satış şirketi ve Alexa İran sıralamasında ikinci sırayı almaktadır. Digikala yeni gelenlerin yolunu açarak bir başarı hikayesi ve ülkenin e-ticaretinin lideri oldu. Bu e-ticaret sitesi pazarın yüzde 85'ine sahip ve 300 milyon doların üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Digikala, günde 850 bin ziyaretçiyle Orta Doğu'nun en büyük online mağazaları arasında yer alıyor. Şirket, elektronik ve bilgisayar cihazları satarak başladı, ancak birkaç yıl sonra bu kategorileri çeşitlendirdi. Kitap, müzik aletleri, ayakkabı, ev aletleri ve kozmetik ürünleri Digikala'da satılan diğer kategorilerden bazılarıdır (Techrasa).