Yüzey Şekli
İran 1.648.195 km2 yüzey alanına sahiptir. Deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 1200 metredir. Fiziki olarak en alçak noktası 56 metre ile Lut Çölü, en yüksek noktası ise 5610 metre ile Elburz sıradağları arasında bulunan Demavend Dağıdır. Engebeli ve dağlık arazilerin yanı sıra, çöllerle kaplı düzlüklere de sahip olan İran topraklarının %55’i çayır (otlak), %23’ü çöl, %14’ü ekilebilir (arable) alan ve %8’i ormandır (Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO)).
İklim
Ülke genelinde kurak ve yarı-kurak iklim hakim olmakla beraber, Hazar Denizi kıyıları ormanlık ve bol yağışlı bir iklime sahiptir. En sıcak ay olan Temmuz ayında ortalama hava sıcaklığı 22-37°C ve ortalama yağış miktarı 3 mm iken; en soğuk ay olan Ocak ayında ortalama hava sıcaklığı eksi 3-7°C olup ortalama yağış miktarı 46 mm’dir. Tahran’da yazlar sıcak ve kurak geçmekte (30-40°C), kışın ise hava sıcaklığı 0-15°C arasında değişmektedir. Kışın yüksek kesimlerde kar yağışı görülebilmektedir.
Nehirler
İran’da çok büyük nehirler bulunmamaktadır. Gemilerin üzerinde yüzebildiği tek nehir Karun Nehri Huzistan ostanında bulunmakta ve 830 km uzunluğundadır. Diğer önemli nehirler olan Sefid Rud 1000 km, Karhe 700 km ve Zayende Rud 400 km’dir. İran nehirleri Hazar Denizine, Fars Körfezine veya içerdeki çöl ve bataklıklara dökülür. Aras, Sefid Rud, Çalus, Heraz, Grogan, Etrek nehirlerinin tamamı Hazar Denizine dökülür. Yaklaşık 20.650 km² genişliğinde olan bu akarsu havzasının 350’den fazla büyük ve küçük birçok kolları vardır. Kaynağını İran’ın bol karlı batı dağlarından alan ve Fars Körfezine dökülen nehirler Karın, Kerhe, Minab, Cerahi ve Şur, İran’ın su miktarı en bol olan akarsularıdır. Bataklık veya iç kesimlerde yer alan ve kum çöllerine dökülen nehirlerin başında Zayende Rud gelir. Zayende Rud, İran’ın iç kesimindeki geniş ovalık alanın geniş bir bölümünü suladıktan sonra sularını Gavhuni Bataklığına döker.
Orman Varlığı
İran’ın toplam orman alanı 14,3 milyon hektar ve ülke alanının %8,83’üdür. Bu kişi başına 0,2 hektar orman demektir ki dünyanın ortalamasından (0,8) çok daha azdır. Orman varlığı olan 56 ülke arasında İran 45’inci sırayı almaktadır (İran Tarımsal Cihat Bakanlığı, 2016).
İran’ın ormanlarının çoğu, kuzeyde Hazar kıyı ovasında ve Elburz sıradağlarının kuzey yamaçlarında yer almaktadır. İran’ın ikinci orman bölgesi, ülkenin batı kesimindeki Zagros ormanıdır. Bu orman bölgesinde 180’den fazla ağaç ve çalı türü tespit edilmiştir. Bu ormanların yüzde 90’ını meşe ağaçları kaplamaktadır. Hazar ormanlarının aksine Zagros ormanları, bölgenin çoğu otlatma arazisine dönüştürüldüğü için endüstriyel üretime uygun değildir (Arian & Vloski, 2007).
Hazar denizine yakın bölgelerde meşe, kayın, ıhlamur, karaağaç, dişbudak ve gürgen gibi yaprak döken ağaçların yanı sıra az sayıda yaprak dökmeyen ağaç türü de yetişir. Zagros Dağları karaağaç, akçaağaç, çitlembik, ceviz ve çam fıstığı ağaçlarının da yer aldığı yarı nemli meşe ormanlarıyla kaplıdır. Dağ koyaklarında söğüt, kavak ve çınar gibi ağaçlara rastlanır. Geçiş kuşağındaki kurak platolarda ardıç, badem, dağ muşmulası ve yabani meyve ağaçlarının oluşturduğu seyrek kümeler bulunur. Step alanların- da bitki örtüsünü dikenli çalılıklar oluşturur. Orta yükseklikteki çöl düzlükleri ve engebeli kırlarda yavşan yetişir; 900 m’nin altındaki kesimlerde akasya ve bodur palmiye ağaçlarıyla seyrek çalılıklar vardır. Çöl ve kumul alanlarında yeraltı suları üzerinde ağaçlıklar uzanır.
Fauna
Ormanlık dağlardaki başlıca yabani hayvanlar, pars, ayı, sırtlan, yaban domuzu, dağ keçisi, ceylan ve dağ koyunudur. Hazar bölgesinde çitaya da rastlanır. Yarı çöllük yüksek kesimlerde geyik, tilki, kirpi ve çeşitli kemirici hayvanlar bulunur. Belucistan’da Asya kara ayısı, kaplan ve sincaba rastlanır. İç kesimlerde çakal ve tavşan, çöllerde ise yaban eşeği yaygındır. Keklik ülkenin hemen her yanında rastlanan bir kuştur. Hazar ve Basra kıyılarındaki kuşlar arasında sülün, martı, ördek ve kaz sayılabilir. Çöllük alanlarda çok sayıda şahin yaşar. Elburz ve Zagros dağlarının yamaçlarıyla Huzistan ve Belucistan’da amfibyum ve sürüngen varlığı son derece zengindir. Fars Körfezindeki balık türlerinin sayısı 200’ü bulur; karides, ıstakoz ve kaplumbağa da boldur. Hazar denizinin en önemli balığı dünyaca meşhur İran havyarının elde edildiği mersin balığıdır.
